T11

Η ΠΡΩΤΗ ΜΕΡΑ

Την κήρυξη του πολέμου οι Χαλκιδέοι την έμαθαν από το Δελτίο Ειδήσεων των ελάχιστων ραδιοφώνων της εποχής. Οι έκτακτες εκδόσεις των εφημερίδων άργησαν πολύ να φτάσουν και τότε δεν υπήρχαν άλλα μέσα ενημέρωσης. Την προηγούμενη νύχτα εκείνης της συννεφιασμένης Δευτέρας - της μεγαλύτερης μέρας του νεότερου Ελληνισμού - η πόλη είχε κοιμηθεί ανήσυχη. Στο «Κεντρικόν» οι θεατές στο γερμανικής παραγωγής έργο «Το τραγούδι της Ερήμου» με την περίφημη Ζάρα Λεάντερ ήταν για το λόγο αυτό λίγοι. Τα τελευταία διεθνή νέα δεν ήταν ευχάριστα. Παρά τη λογοκρισία και τις αλλεπάλληλες διαψεύσεις του πλήθους των φημών, όλοι καταλάβαιναν ότι η φασιστική Ιταλία κάτι ετοίμαζε. Τις «φιλικές» διαβεβαιώσεις της Κυβέρνησης της Ρώμης - κυβέρνησης δίχως λόγο - δεν τις πίστευε κανείς. Από το Πάσχα του 1939, που οι Ιταλοί αποβιβάστηκαν και καταλάβανε την Αλβανία, οι προκλήσεις τους πύκνωναν. Όσο κι αν κι αυτός ο τορπιλισμός του ευδρόμου «Έλλη» στην Τήνο αποδόθηκε σε υποβρύχιο αγνώστου εθνικότητας, οι εκκλήσεις για τον περίφημο Έρανο υπέρ της Αεροπορίας, η εξεύρεση χώρων για αντιαεροπορικά καταφύγια, η κατάταξη εθελοντών νοσοκόμων, η επιστράτευση και τα γυμνάσια παλιών κλάσεων, είχαν προετοιμάσει ψυχολογικά το λαό για την εισβολή. Όλα όμως, κι είναι δύσκολο να νοηθεί τώρα, όλα, τα ατομικά προβλήματα, ο φόβος για έναν πόλεμο, το σκοτάδι που είχε πέσει στην Ευρώπη παραμερίστηκαν με μιας. Λες κι επιστρατεύτηκαν όλες οι αρετές της φυλής - εκείνη την αλησμόνητη μέρα, την 28 Οκτωβρίου 1940 - πίστεψαν όλοι στη νίκη. Έτσι, δίχως σκέψη, δίχως υπολογισμούς. Τα παιδιά που κλήθηκαν για τον πόλεμο, όσοι έμειναν πίσω, είχαν ίσαμε την τελευταία τους ίνα τη σκέψη ότι ο πόλεμος θα τελείωνε με νίκη. Κι ήταν έτοιμοι να πεθάνουν γι αυτήν. Κι ακόμη, για να φτιάξουν ένα καινούργιο κόσμο. Στις 8.30 το πρωί, έφτασε στη Νομαρχία Ευβοίας η επίσημη είδηση της κήρυξης του πολέμου. Ήταν το 4587 τηλεγράφημα του υφυπουργείου Εσωτερικών και είχε την υπογραφή του Κ. Μανιαδάκη:

«Ιταλία επέδωσε σήμερον μετά μεσονύκτιον τελεσίγραφον Ελληνικήν Κυβέρνησιν ότι Ιταλικός στρατός μετά δίωρον εισέρχεται Ελληνικόν έδαφος. Κυβέρνησις προασπίζουσα τιμήν, ανεξαρτησίαν και ακεραιότητα Κράτους, απεφάσισε αντίστασιν μέχρις εσχάτων. Λάβετε άπαντα μέτρα».

Αμέσως μετά, έφτασαν σειρά τα τηλεγραφήματα για την πραγματοποίηση της εισβολής, το Διάταγμα Γεν. Επιστράτευσης, την πληροφορία του βομβαρδισμού της Πάτρας, περίπτωση βομβαρδισμών και τελείωνε:

«Η Ελλάς υπερασπίζουσα την τιμήν, την ανεξαρτησίαν και την ακεραιότητά της, θέλει και πάλιν καλυφθεί με αμαράντους στεφάνους δόξης. Ο Νομάρχης Ευβοίας Δ. Τοράκης».

Το μεσημέρι, το Ελληνικό Επιτελείο εξέδωσε το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν που χειρόγραφο τοιχοκολλήθηκε στα Πρακτορεία Εφημερίδων. Το απόγευμα στην πόλη έπεσε αραιή βροχή. Όλοι κολλούσαν στα τζάμια χαρτιά, παίρνανε μέτρα για τη νυχτερινή συσκότιση. Στο νότιο λιμάνι, βαπόρια γέμιζαν στρατό που έφευγαν αμέσως. Ένας φαντάρος με όλη την εξάρτησή του και το όπλο γλίστρησε στο μαδέρι, έπεσε στη θάλασσα - ήταν αδύνατο να του προσφέρουν βοήθεια, πνίγηκε. 'Αλλα βαπόρια γεμάτα στρατό έφταναν και κατασκότεινα περνούσαν τον Εύριπο για το βοριά. Κόσμος στη γέφυρα, και από την παραλία παρακολουθούσε βουβός το πέρασμά τους. Οι ταβέρνες, τα καφενεία ήταν γεμάτα από κόσμο που συζητούσε ζωηρά. Οι δρόμοι δίχως φώτα δίναν μια παράξενη όψη στη Χαλκίδα - έφερναν την ανατριχίλα του πολέμου που είχε ξεσπάσει άγριος στα σύνορα - προς τα οποία έσπευδαν τα παλικάρια που ντυμένα χακί αποχαιρετούσαν τους δικούς τους, έναν αποχαιρετισμό που, για τόσες και τόσες ιερές σκιές σήμερα, ήταν ο τελευταίος.

Εφ. Προοδευτική Εύβοια, 23.10.1980